Publicatiedatum: 9 januari 2021
Auteur: Jolien van Haasteren, vierdejaars geneeskundestudent

• Vrouwen>>mannen
• Toenemende incidentie met leeftijd
• Verdere risicofactoren:
  • Osteoporose
  • Gebrek aan fysieke activiteit
  • Overmatig caffeïne- en alcoholgebruik
  • Eerdere heupfractuur
  • Medicatie: benzodiazepines, TCA’s en middelen die orthostase geven

Klinisch beeld

• Heupfracturen komen veel voor bij ouderen (85% is 65+) door een (relatief) triviaal trauma: oma struikelde over het kleedje
• Typisch is pijn in de liesregio, maar dit kan ook in de bil, rond het trochantor major of in de knie (bij pertrochantaire fracturen) zijn.
• Typisch ligt het aangedane been in exorotatie en is het iets verkort.
• Niet-gedisloceerde fracturen kunnen nog wel belastbaar zijn.

Aanvullend onderzoek

• Bekken in AP
• Axiale foto aangedane been
• Bij klinische verdenking fractuur maar niets te zien op de foto: CT

Differentieer eerst of het een collum femoris (vlak onder de femurkop, proximaal van de trochanters) of een pertrochantaire (door één of beide trochanters) fractuur is.

Collum femoris fracturen worden geclassificeerd volgens de Gardenclassificatie.

• Garden 1: incomplete fractuur of in valgus gedisloceerd (de femurkop zit als het ware als een hoed op een kapstok op de collum geprikt)
• Garden II: niet gedisloceerd
• Garden III: dislocatie in varusstand, onvolledig
• Garden IV: dislocatie in varusstand, volledig

De Pauwels classificatie wordt eventueel op OK onder doorlichting bepaald en zegt iets over de hoek van de fractuur. Een meer verticale fractuur is eerder instabiel dan een horizontaal lopende fractuurlijn.

Pertrochantaire fracturen kunnen ingedeeld worden volgens de AO-classificatie.

• 31-A.1: Enkele breuklijn, relatief stabiel
• 31-A.2: Comminutief, instabiel
• 31-A.3: Distale fractuur

Bij collum femoris fracturen speelt de vascularisatie een belangrijke rol: de femurkop wordt voornamelijk doorbloed vanuit de (anterieure) arteria circumflexa media en (posterieure) arteria circumflexa lateralis, van waaruit kleine vaatjes ontspringen die de kop van bloed voorzien. Deze kleine vaatjes scheuren gemakkelijk, zeker wanneer de femurkop gedisloceerd is, wat een risico geeft op avasculaire kopnecrose.

Meestal operatief voor zowel collum femoris als pertrochantaire femurfracturen. Zelfs bij initieel stabiele fracturen bestaat namelijk een vrij groot risico op secundaire dislocatie.

Het doel bij heupfracturen is, om de patiënt zo snel mogelijk te laten mobiliseren. Zeker bij oudere mensen geeft bedlegerigheid een risico op urineweg- en longinfecties, longemboliën, delieren en spieratrofie met bijbehorend verlies van zelfstandigheid.

Er zijn een aantal manieren van operatief behandelen.

Kopsparend

• Schroeffixatie
• Dynamische heupschroef (DHS)
• Gammanagel/proximale intermedullaire pen/cannulated hip screw (CHS)

Protheses

• Kop-halsprothese (hemiarthroplastie)
• Totale heupprothese

Alternatief

• Conservatief
• Girldlestone (verwijderen van de heupkop)

Nota bene

• Schroeffixatie wordt met name gedaan bij niet-gedisloceerde collum femoris fracturen.
• De risico’s op avasculaire necrose en non-union zijn groter bij kopsparende ingrepen. Deze worden dan ook met name verricht bij jongere patiënten, die een eventuele operatie goed aan zouden kunnen.
• Dynamische heupschroeven en gammanagels laten enige beweging toe zonder uit te breken.
• Bij pre-existente artrose verdient een totale heupprothese de voorkeur.

• 6-11% mortaliteit in het ziekenhuis
• 1-jaarsmortaliteit 20%

• Verhaar en Mourik. Orthopedie (2008)
• Schnell S, Friedman SM, Mendelson DA, Bingham KW, Kates SL. The 1-year mortality of patients treated in a hip fracture program for elders. Geriatr Orthop Surg Rehabil. 2010;1(1):6-14. doi:10.1177/2151458510378105
• Richtlijn Proximale Femurfracturen, Nederlandse Orthopaedische Vereniging, Federatie Medisch Specialisten.