Het prikkelbaredarmsyndroom (PDS), ook wel irritable bowel syndrome (IBS), is de meest voorkomende functionele gastro-intestinale ziekte. Het komt in de Westerse wereld bij 20% van de mensen voor. Slechts 50% hiervan gaat op zoek naar medische hulp, terwijl 30% van deze populatie naar het ziekenhuis wordt verwezen voor een medisch specialist. Van alle MDL-patiënten heeft 40% IBS! De reden waarom patiënten medische hulp zoeken is afhankelijk van de wijze waarop ze tegen de ziekte aankijken (ernstiger, meer symptomen), maar ook van de mate van depressie en angst die patiënten kunnen ontwikkelen bij IBS. De klachten worden veroorzaakt door een overgevoelige darmwand of verstoorde bewegingen van de darm.

IBS komt twee- tot driemaal vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Verklaringen hiervoor zijn: (1) bij vrouwen de darm sensitiever kan zijn voor verschillende stimuli, (2) bij vrouwen de kans op angst/depressie hoger is, (3) vrouwen meer gefocust zijn op de interne processen die in de buik afspelen, (4) vrouwen eerder voor medisch advies zoeken, en (5) de regio abdomen/bekken van significantere waarde zijn voor vrouwen (gezien zwangerschap, menstruatie, geboorte). Wanneer bij onderzoek geen afwijkingen worden gevonden maar de klachten we aanhouden, wordt de diagnose IBS gesteld. 

De klachten bij IBS worden met name veroorzaakt door hypersensitiviteit van de darm en de brain-gut-axis. Dit kan voortkomen uit:

• Te veel prikkels vanuit de darm
• Vergroting pijnsignaal op het niveau van het ruggenmerg (modulatie/modificatie)
• Vergroting pijnsignaal op het niveau van de hersenschors
• Samenspel van verschillende overige factoren

Enkele factoren die het ontstaan van IBS-klachten kunnen triggeren:

• Affectieve stoornissen (depressie, angst)
• Psychologische stress en trauma
• Gastro-intestinale infectie
• Antibiotica
• Seksueel, fysiek of verbaal misbruik
• Pelvische chirurgie
• Eetstoornissen

De klassieke symptomen zijn problemen met stoelgang, opgeblazen gevoel en buikkrampen. IBS-patiënten kunnen verder lijden aan een aantal niet-intestinale symptomen, welke voor meer lasten kunnen zorgen dan de klassieke symptomen van IBS. IBS wordt gerekend tot de groep ‘somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten’ (SOLK) en kan daardoor samengaan met andere SOLK zoals chronisch moeheidssyndroom, fibromyalgie en temporomandibulair syndroom. Infectieuze diarree kan zorgen voor het begin van de klachten in 7-30% van de gevallen. Andere risicofactoren zijn (1) vrouwelijk geslacht, (2) ernst en duur van de diarree, en (3) bestaande levensgebeurtenissen en hoge mate van angst en depressie bij aanvang van de symptomen (psychologische stress en trauma).

Daarbij is er in nieuwe studies een link gelegd tussen IBS en flexibele gewrichten en darmklachten 40% van de patiënten met IBS heeft hypermobiele gewrichten. En andersom heeft 60% van de patiënten met hypermobiele gewrichten een stoornis in het maag-darmkanaal. Dit geeft aan dat bindweefsel één van de mogelijk bijdragende factoren is.

Niet-intestinale symptomen:

• Gynaecologische symptomen: dysmenorroe, dyspareunie
• Urinaire symptomen: frequentie, urgency, nycturie, residugevoel
• Andere symptomen: gewirchtshypermobiliteit, rugpijn, hoofdpijn, slechte adem, slaapstoornissen, vermoeidheid

Behandeling richt zich op biopsychosociale conceptualisatie van IBS.

Niet-medicamenteuze behandelingen: educatie, cognitieve gedragstherapie, hypnotherapie, het FODMAP-dieet, psylliumvezels, probiotica, bekkenbodemfyisotherapie.

Over het FODMAP-dieet
Dit dieet is specifiek ontwikkeld voor mensen met IBS, coeliakie en IBD. FODMAP is een acroniem dat staat voor: fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols, dit zijn snelle suikers die slecht worden opgenomen door de dunne darm en welke klachten van gasvorming en buikpijn kunnen veroorzaken.  

Over prebiotica en probiotica
Probiotica zijn levende of verzwakte bacteriën of bacteriële producten die een significante bijdrage kunnen leveren aan de gastheer. Bifidobacterium infantis 35624 blijkt een significant effect te hebben op de IBS-symptomen door de balans tussen pro- en anti-inflammatoire cytokines te herstellen. Prebiotica zijn niet-verteerbare voedingssupplementen die gefermenteerd worden door de host bacteriën, waardoor de microbiota van de gastheer worden verandering (stimulering van de groei van gezonde bacteriën. Momenteel wordt een trans-galacto oligosaccharide prebiotica gebruikt, welke de bifidobacterie kan versterken en de symptomen kan minimaliseren.

Medicamenteuze behandelingen: pepermuntolie, het antibioticum rifaximine, 5-HT3-antagonisten, lubiprostone, linaclotide, tricyclische antidepressiva (TCA’s), serotonine-heropnameremmers (SSRI’s).

Over pepermuntoile
Pepermuntolie is werkzaam gebleken bij de behandeling van IBS. De menthol werkt in de darmwand op TRPM8-receptoren, verantwoordelijk voor de perceptie van kou. TRPM8-receptoren kunnen TRPV1-receptoren remmen, die verantwoordelijk zijn voor pijn. Op deze manier kunnen pijnsensaties verminderd worden.

Toekomstperspectief
Momenteel wordt gewerkt aan receptor-actieve drugs, zoals de HT3-receptor-antagonisten voor diarree-predominante IBS (IBD-D) en HT4-receptor-agonisten voor obstipatie-predominante IBS (IBS-C).